Kanał Elbląski to jedna z najciekawszych pod względem krajoznawczym i technicznym dróg wodnych, nie tylko w Polsce, ale także w Europie i na całym świecie. Rejs kanałem będącym zabytkiem sztuki hydrotechnicznej umożliwia poznanie walorów Pojezierza Iławskiego.

Kanał Elbląski - zobacz niesamowite ZDJĘCIA

Zobacz koniecznie:

1. zabytkowe miasta Ostródę i Elbląg

2. ornitologiczne fotosafari w trakcie rejsu

3. urządzenia hydrotechniczne Kanału Elbląskiego

4. młodoglacjalne krajobrazy Pojezierza Iławskiego

Region Kanału Elbląskiego

Położone między dolinami Wisły i Pasłęki Pojezierze Iławskie jest częścią Pojezierza Wschodniopomorskiego. Charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą powierzchni. Wśród morenowych wzgórz lśnią tafle licznych jezior polodowcowych, m.in. najdłuższego w kraju Jezioraka (27,4 km). W wielu miejscach zachowały się coraz rzadsze w Europie torfowiska i bagna. Znaczna część lasów na pojezierzu została wycięta pod uprawy rolne. Najmniej przekształcone obszary objęto ochroną w formie parku krajobrazowego.

Długość szlaku

Szlak wodny, około 82 km.

Trasa

Ostróda - Jezioro Drwęckie - Miłomłyn - Małdyty - jezioro Druzno - Elbląg

Na szlaku

Na przestrzeni wieków funkcjonowały różne nazwy tego obiektu wodnego: Kanał Oberlandzki, Kanał Elbląg-Wyżyna, Kanał Elbląsko-Mazurski, Kanał Warmiński, Kanał Staropruski, Kanał Ostródzko-Elbląski, Kanał Elbląsko-Ostródzki, Kanał Elbląski. Do dzisiaj używa się trzech: Kanał Ostródzko-Elbląski, Kanał Elbląsko-Ostródzki, Kanał Elbląski. Ze względów historycznych najwłaściwszą nazwą jest ta ostatnia.

Łączący dwa piękne miasta Kanał Elbląski prowadzi przez sieć jezior. Jest on niezwykle oryginalną i doskonale przemyślaną drogą żeglowną. Projekt tego przedsięwzięcia inżynieryjnego został opracowany przez Holendra Jakoba Georga Steenke w 1. połowie XIX w. Niesamowitą cechą tej drogi wodnej jest to, że płynąc z Elbląga do Ostródy, pokonujemy ją pod górkę. Różnica wysokości między jeziorem Druzno, wypełniającym dno obniżenia depresyjnego (1,8 m p.p.m.), a położonym na zachód od Ostródy Jeziorem Drwęckim wynosi około 100 m.

Po otwarciu kanału w 1860 r. nastąpiło gwałtowne wzmożenie wymiany handlowej między miastami leżącymi w jego pobliżu i region zaczął się intensywnie rozwijać. Obecnie kanał, nazywany inaczej przekopem, ma przede wszystkim znaczenie turystyczne.

Rejs zaczyna się przy molo, na przystani w największym ośrodku turystycznym Warmii i Mazur - Ostródzie. Znajduje się tu odrestaurowany zamek krzyżacki z 1370 r. oraz XIX-wieczna katedra. Pierwszym etapem naszej wyprawy jest Jezioro Drwęckie. Składa się ono z dwóch części, a trasa prowadzi ku zachodowi. Odchodzi stąd szlak wiodący na jezioro Gil Wielki. Kanał skręca na północ i wśród iglastych lasów porastających pagórkowate wyniesienia wzgórz morenowych dociera do miejscowości Miłomłyn. Miła wieś wzięła swoją nazwę od krzyżackiego młyna, który uruchomiono tu w XIV w. Odnogą kanału można popłynąć w stronę Iławy przez najdłuższe w Polsce jezioro Jeziorak. Dalej statek wpływa na niewielkie Jezioro Ilińskie, a następnie na wąskie i długie jezioro Ruda Woda, czyli Jezioro Duckie, które jest oddzielone wąskim przesmykiem od jeziora Sambród. Na przewężeniu położona jest historyczna osada Małdyty (wiedzie stąd droga na Morąg). Warto tu zwrócić uwagę na XVIII-wieczny dwór. Znacznie ciekawsze są jednak położone w pobliżu wsi dwa rezerwaty florystyczne: Zielony Mechacz i Niedźwiedzie Wielkie. Pierwszy jest torfowiskiem, a w drugim rosną 150-letnie buki. Trasa wiedzie dalej przez jezioro Sambród o wąskiej, porośniętej na brzegach trzcinami rynnie. W połowie jeziora znajduje się przewężenie wykorzystane do budowy grobli i mostu kolejowego (najbliższe stacje w Budwitach i Małdytach). Kolejne na szlaku jest jezioro Piniewo, w którym obniżenie poziomu wody - konieczne ze względów inżynieryjnych - przyspieszyło jego zarastanie. Obecnie dużą część jego powierzchni stanowią nieprzebyte moczary. Tu kończy się pierwszy, jeziorny etap podróży, a zaczyna najdłuższy odcinek przekopu, liczący ponad 19 km. Znajduje się na nim pięć pochylni, a spadek terenu pomiędzy skrajnymi pochylniami położonymi w odległości 9,5 km wynosi prawie 100 m. Pierwsza z pochylni zlokalizowana jest w Buczyńcu (różnica poziomu wody - 21,5 m, długość odcinka lądowego - 550 m). Kolejne pochylnie umieszczono w Kątach (odpowiednio 18 i 450 m), Oleśnicy (24,5 i 350 m), Jeleniach (22,5 i 510 m) i Całunach Nowych (13 i 450 m). Jak to wszystko działa? Tajemnica tkwi w unikalnych (nigdzie w Europie takich nie ma) urządzeniach hydrotechnicznych. Poszczególne odcinki kanału połączone są śluzami, pochylniami i jazami, dzięki którym statki mogą wznosić się na coraz wyższy poziom. Szczególnie ważną rolę odgrywają pochylnie, po których statki przetaczane są na specjalnych platformach szynowych, jednorazowo nawet o ponad 20 m wyżej. Niezwykłe jest też to, że niemal wszystkie urządzenia pochodzą z XIX w. i po dziś dzień pracują bez zarzutu.

Statek podpływa do przygotowanego stanowiska. Potężne koło napędzane przez wodę napina stalowe liny i wagon wraz ze statkiem wędruje po szynach w górę. Wodny napęd wytwarza energię, która wystarcza do wyciągnięcia dwóch kilkudziesięciotonowych statków. Statek, wędrując kilka metrów nad ziemią, zsuwa się do następnego przekopu.

Po pokonaniu pięciu pochylni wpływamy na spokojne wody jeziora Druz-no. Obszar wokół niego jest pocięty setkami kanałów, z których wiele uchodzi do jeziora. Samo jezioro jest bagniste i płytkie. Trasa kanału na całej jego długości jest sztucznie pogłębiona. Przepływając przez Druzno, można wypatrzyć wiele rzadkich gatunków ptaków wodnych i błotnych, np. łabędzia niemego, czaplę siwą i żurawia. Ostatni odcinek naszej wyprawy wiedzie wzdłuż krawędzi Wzgórz Elbląskich. Rejs kończy się przy prawym brzegu rzeki Elbląg, w historycznym i gospodarczym centrum Żuław Wiślanych - Elblągu.

Co roku organizowane są zawody "Canal Trophy", polegające na przepłynięciu kanału na dętce od traktora. Na zwycięzców czekają nagrody i sława.

Informacje praktyczne

Zamek (Muzeum w Ostródzie), Ostróda, ul. Mickiewicza 22, tel. [phone], VII-VIII 9.00-17.00 (wt.-pt.), 10.00-16.00 (sb., nd.), IX-VI 9.00-16.00 (wt.-pt.), 10.00-14.00 (sb., nd.), bilet normalny 3 zł, ulgowy 2 zł, w nd. wstęp wolny

Żegluga Ostródzko-Elbląska, Elbląg, ul. Wodna 1b, tel. [phone] (Ostróda, ul. Mickiewicza 9a, tel. [phone]), 11-godzinny rejs Elbląg-Ostróda lub Ostróda-Elbląg, 8.00-19.00, bilet normalny 90 zł, ulgowy 70 zł, www.zegluga.com.pl

Elbląg, ul. Czerwonego Krzyża 2, tel. [phone]

Ostróda, pl. 1000-lecia 1a, tel. [phone]